Programmatoelichting

William Byrd – The Earle of Oxford’s March

William Byrd (ca. 1540 -1623) was een Engelse componist en organist uit de renaissanceperiode. In deze tijd had muziek een veel bredere functie dan alleen als kunstvorm; ze speelde een integrale rol in het dagelijks leven, met name bij hofceremonies, banketten en andere sociale evenementen. Het hofleven was doordrenkt van muziek en William Byrd zelf diende aan het hof van Koningin Elizabeth I. Muziek werd vaak gebruikt om symbolische betekenissen over te brengen. In het geval van “The Earle of Oxford’s March” zou het stuk gecomponeerd kunnen zijn om de pracht en praal van een gebeurtenis rond de graaf (Earl) van Oxford te kunnen benadrukken. Het stuk vormde zo een indrukwekkende aanvulling op ceremoniële gelegenheden, waarbij muziek diende als een krachtig middel om symboliek en grandeur over te brengen. Ook na afloop van de ceremonie van de kroning van Koning Charles op 6 mei 2023 is dit stuk gespeeld.

 

Franz Schubert – Marche Militaire no. 1, op. 51

De 19e eeuw, de periode  waarin Franz Schubert leefde, kenmerkte zich door een grote populariteit van militaire marsmuziek. Deze marsen werden niet alleen gebruikt binnen militaire contexten, maar ook aangepast voor civiele gelegenheden zoals concerten, dansen en sociale evenementen. Componisten uit die tijd, onder wie Schubert, lieten zich inspireren door de levendige ritmes en krachtige melodieën van de marsmuziek en integreerden deze elementen in hun composities. Een opvallend marselement in de Marche Militaire no. 1 is het herhaaldelijk terugkerende signaalmotief dat door de gehele compositie loopt.

De Marche Militaire nr. 1 is in 1818 geschreven voor piano vierhandig en bedoeld als oefenmateriaal voor zijn pianoleerlingen tijdens zijn werk als muziekleraar. Gedurende Schuberts leven werd het stuk zeer populair en onderging het verschillende bewerkingen voor diverse instrumentaties.

 

De jonge prins van Friesland

De Mars van de Jonge Prins van Friesland is een compositie ontstaan in het begin van de 18^e eeuw als eerbetoon aan prins Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, een stadhouder die een voorouder is van het huidige Nederlandse koningshuis. De componist blijft helaas onbekend. Deze mars heeft door de jaren heen zijn betekenis behouden en wordt vandaag de dag nog steeds gespeeld bij militaire ceremonies. De mars vervangt het volkslied wanneer een hoge gast, maar wel lager dan het staatshoofd, de ceremonie betreed.

 

Mars van de Heer van der Duyn

De Mars van de Heer van der Duyn wordt gespeeld wanneer een hoogwaardigheidsbekleder, zoals een koning, ambassadeur of de minister-president, de militaire troepen inspecteert die zijn opgesteld bij een ceremonie. De herkomst van deze mars is enigszins onduidelijk. De meeste militaire regimenten hebben hun eigen mars en deze mars zou kunnen verwijzen naar het voormalige cavalerieregiment Van der Duyn. Dit regiment nam de plaats in van het regiment dragonders van Slippenbach na de resolutie van de Staten van Holland op 20 december 1715. Niettemin doet de naam van de mars vermoeden dat ze ook een eerbetoon kan zijn aan een hooggeplaatst persoon. Deze persoon zou mogelijk Nicolaas Van der Duyn kunnen zijn. Hij bekleedde de functies van kwartiermeester-generaal, generaal-majoor van de cavalerie en kolonel van een regiment te paard. Tijdens de slag bij Ramillies in 1706 werd hij kortstondig gevangengenomen en in 1728 is hij overleden. Bijzonder is wel dat juist deze compositie tegenwoordig de kenmerkende muziek is bij militaire ceremonies.

 

Franz Joseph Haydn – Kaiserquartett op. 76 no. 3, deel 2 Poco adagio, cantabile

Het tweede deel van het “Kaiserquartett” van Franz Joseph Haydn werd geschreven in 1797, een tijd waarin Haydn in Engeland verbleef. Haydn werd geïnspireerd door het indrukwekkende Britse volkslied “God Save The King”. Dit deel, het poco adagio, opent met de melodie van zijn eigen werk “Gott erhalte Franz den Kaiser”, oorspronkelijk geschreven als een hymne ter ere van de verjaardag van keizer Frans II in het Weense Burgtheater. Later kreeg de hymne de status van het Oostenrijkse volkslied.

In dit muziekstuk blijft de melodie ongewijzigd gedurende het hele deel en wordt het afwisselend gespeeld door verschillende stemmen. De begeleidende partijen ondergaan veranderingen in harmonie en chromatiek, waardoor het stuk zich geleidelijk ontwikkelt en verdiept. 

 

Johannes Petrus Laro - Nederlandse Taptoe Hymne

Joop Laro (1922 – 1992) heeft zijn stempel gedrukt op de Nederlandse militaire muziekwereld als dirigent, klarinettist en componist. Zijn indrukwekkende carrière begon op het Koninklijk Conservatorium in Den haag, waarna hij als klarinettist werkte bij de Marinierskapel der Koninklijke Marine en als dirigent bij de Johan Willem Friso Kapel te Assen. In 1975 werd hij benoemd tot Inspecteur der Militaire Muziek en hij initieerde in die functie de Nationale Taptoe te Breda.

In dit stuk verwerkte de componist het  traditionele Taptoe Infanterie signaal op harmonieuze wijze tot een koraal. Dit werk wordt geassocieerd met nationale herdenkingen, met name de Nationale Herdenking op 4 mei, waar het Taptoe Infanterie signaal wordt gespeeld ter nagedachtenis aan de slachtoffers van oorlogen en vredesmissies.

Het Taptoe Infanterie signaal heeft zijn oorsprong in de militaire geschiedenis, waar het diende als het muzikale signaal voor het sluiten van de kroegen en het aankondigen van de avondklok voor soldaten. Geherintroduceerd in Nederland, is dit signaal nu verweven in de militaire muziektradities en wordt het traditioneel uitgevoerd op trompet.

 

Pjotr Iljitsj Tsjaikovsky - Festival Coronation March

De kroning van Tsaar Alexander III op 15 mei 1883 markeerde een symbolische gebeurtenis te midden van politieke en sociale onrust in Rusland. De regering van Alexander III kenmerkte zich door conservatief beleid en de ambitie om stabiliteit te herstellen na de turbulente jaren van zijn voorganger. Als eerbetoon aan de kroning van Tsaar Alexander III componeerde Tsjaikovsky de Festival Coronation March. De stad Moskou, als cultureel en historisch centrum, fungeerde als gastheer van grootschalige festiviteiten en zocht naar een indrukwekkende klank om de festiviteiten te begeleiden. Op verzoek van de burgemeester van Moskou componeerde Tsjaikovsky deze mars tijdens zijn verblijf in Parijs, waar hij bezig was met de instrumentatie van zijn opera “Mazepa”. Aanvankelijk was hij ontevreden over de onderbreking van zijn werk, maar hij begon desondanks met het componeren van de mars. Het resultaat moest een krachtig en koninklijk stuk zijn, doordrenkt met pracht, dat de grootsheid van Tsaar Alexander III weerspiegelde.

 

Camille Saint-Saëns – Marche Militaire Francaise, op. 60

Saint-Saëns’ Marche Militaire Francaise vormt het laatste deel van zijn Suite Algerienne, op. 60. Gecomponeerd in de late 19^e eeuw, is dit werk geïnspireerd op Saint-Saëns reizen naar Algarije, dat  toen nog een kolonie was van Frankrijk. In de eerste drie delen van de suite zijn de sfeer en invloeden van Algarije te horen, terwijl in het laatste deel, de mars, de versnelde pas en de strijdlustige klanken van het Franse regiment klinken.

Historische anekdotes vertellen dat de Marche Militaire Francaise later, tijdens de Eerste Wereldoorlog, op een spottende manier is gebruikt door de Duitsers. Tijdens deze oorlogsjaren werd muziek soms ingezet als een vorm van psychologische oorlogsvoering, waarbij vijandelijke liedjes werden gebruikt om te spotten of te vernederen. De Marche Militaire Francaise is een opvallend patriottisch en een levendig stuk dat de Franse militaire trots weerspiegelt. Daardoor leent het zich voor ironie om de Duitsers in bepaalde situaties te bespotten. Toch waren niet alle uitvoeringen van de “Marche Militaire Francaise” tijdens de Eerste Wereldoorlog als spot bedoeld.

 

Frédéric Chopin - Funeral March

Chopin werd geboren in 1810 in Zwelazowa Wola, een dorp in Polen. In de 19^e eeuw was Polen verdeeld en bezet door verschillende buitenlandse machten, waaronder Rusland, Pruisen en Oostenrijk. Chopin, die een diepe liefde voor zijn vaderland koesterde, voelde zich betrokken bij de strijd voor de onafhankelijkheid van Polen. Na de mislukte Novemberopstand tegen de heerschappij van het Russische Rijk in 1830, verliet hij Polen voor het eerst.

De Funeral March componeerde Chopin in deze tijd van opstanden en revoluties. De geest van patriottisme en strijd voor vrijheid en onafhankelijkheid inspireerde hem en vele andere kunstenaars. De donkere klankkleur van de Funeral March wordt versterkt door de gebruikte harmonieën en de langzame, dreigende cadans van de mars roept beelden op van een plechtige processie. Deze mars, het derde deel van de Pianosonate nr. 2 in b-klein, wordt vaak geassocieerd met begrafenissen en is doordrenkt van de intense emoties van de tijd waarin Chopin leefde.